ස්තූපය
සම්මා සම්බුදුරජාණන්වහන්සේගේ අසීමිත ගුණ සමුදාය හා උන්වහන්සේ විසින් අවබෝධ
කොට දේශනා කළා වූ ශ්රී සද්ධර්මය ශ්රවණය කළ මහ රජවරු, සිටුවරු, මැති ඇමැතිවරු පමණක් නොව දහස් ගණන් වූ ස්ත්රී පුරුෂ ජනී ජනයා පැමිණියේ
උන්වහන්සේගේ දෙපා නැමද නමස්කාර කර බණ පදයක් අසා සැනසෙන්නටයි. එහෙත් සමහර දිනවල
බුදුන් වහන්සේ හමුවීමට නොහැකිව පිටවූවෝ විශාලය. මේ නිසාම ඔවුන් ආපසු ගියේ බොහෝ
කනස්සල්ලෙනි. සමහර අවස්ථාවල ආනන්ද තෙරුන් වහන්සේට පවා ඔවුන් ප්රකාශ කළේ තමන් පිටව
යන්නේ කනස්සල්ලෙන් බව ය. බුදුන් පිදීමට ගෙන ආ පූජා ද්රව්ය ආරාම භූමියේ තැන තැන
දමා තිබෙනු පෙනිණ. එය පරිසරය අසුන්දරත්වයට හේතු විය.
මේ නිසාම ගෞතම සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සැවැත් නුවර ජේතවනාරාමයේ වැඩ වසන සමයේ
ආනන්ද හාමුදුරුවන් වහන්සේ ඇසූ පැනයකට පිළිතුරු දෙමින් තමන් වහන්සේ නොමැති අවස්ථාවල
හෝ නොමැති කාලයක සැදැහැවත් ආර්ය පුද්ගලයා විසින් ශාරීරික පාරිභෝගික හා උද්දේශික
චෛත්යය වන්දනා කළ යුතු බව බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළ සේක.
මේ අනුව අප පළමුව වන්දනා කළ යුත්තේ ශාරීරික ධාතුන් තැන්පත් කර ඇති චෛත්යය
රාජයන් බව පුරාණයේ සිට ම පැවත එන සිරිතයි.
වන්දාමි චේතියං සබ්බං
සබ්බඨානේ සුපටිත්තිතං...
අප කාගෙත් වැඳුම් පිදුම්වලට ලක්වන දාගැබ, බෝධිය, පිළිම වහන්සේ
විහාරස්ථානයක් සතු විශේෂ අංගයන් වේ. ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, මූර්ති
ශිල්පය, කැටයම් හා චිත්රවලින් ලියකම්වලින් පරිපූර්ණ
සියලුම කලාවන් මේ වටා රැඳී ඇත. එය බෞද්ධ නිර්මාණ කලාවයි.
බෞද්ධ නිර්මාණ කලාවේ මුලින්ම වැදගත් තැන හිමි වන්නේ දාගැබ හෙවත් චෛත්යය
රාජයාණන් වහන්සේ වෙතටයි. දාගැබ යනු ධාතු - ගර්භයයි. එය චෛත්යයක හෙවත් ස්තූපයක්
මූලික අංගයයි. චෛත්යයක් පිළිබඳව බුදුන් වහන්සේ ජීවමාන කාලයේදී පවා නිති සඳහන් වී
තිබෙනවා. රමණීය ගෝතම චෛත්යයන් වශයෙන් බුදුන් වහන්සේ පවා චෛත්යයන් වර්ණනා කර
තියෙනවා. (මහා පරිනිබ්බාන සූත්රය) මහා බෝසතාණන් වහන්සේ අභිනිෂ්ක්රමණයෙන් පසු
සිදු කළ කේශ ඡේදනයේ කේශ ධාතු නිධන් කර ශක්ර දේවේන්ද්රයා තව්තිසා දෙව් ලොව
සිළුමිණ සෑය බැන්ද බව සඳහන්,
“සිළුමිණි සෑය වදිමි රම්ය
තව්තිසා භවනේ...” මේ ඒ පිළිබඳ ලියවුණු ජනපි්රය
ගීතයක කොටසකි.
අප ගෞතම සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමානව සිටි අවධියේ බුද්ධත්වයට පත්
උන් වහන්සේට සත් සතිය අවසානයේ දැහැටි හා මුව දෝනා පැන් පිළිගන්වා පසුව විලඳ මී
පැණි දානයක් දී, බුදුන්
දහම් සරණ ගිය ද්වවාචික උපාසකවරුන් වූ තපස්සු භල්ලුක දෙදෙනා විසින් අසූව තිරියාස
නම් ස්ථානයේ බුද්ධ කේෂ ධාතු නිදන් කර ගිරිගඬු සෑය ගොඩනැඟූ බව 7 වන සියවසට අයත් සංස්කෘත ශිලා ලිපියකින් සනාථ වේ.
බෞද්ධ පුරාවෘතවලට අනුව බුදුන් වහන්සේ බුද්ධත්වයෙන් 8 වන මස ලක්දිවට වැඩම කොට යක්ෂ ගෝත්රිකයන්
දමනය කළ බවත් පසුව බුදුන් වහන්සේ සුමන සමන් දෙවියන්ට දුන් කේශ ධාතු නිදන් කර
මහියංගන චෛත්යය ඉදිකළ බව සාසන ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ. ඉන්පසු නාග විහාරය ද කැලණි චෛත්යය
ද අප ලක්බිමේ ඉදිවී තිබෙනවා. ඒ කෙසේ වුවද ලක්දිව පිහිටුවන ලද ප්රථම ඓතිහාසික චෛත්යය
වශයෙන් සලකනුයේ ථූපාරාම චෛත්යයයි. බුදුන් වහන්සේගේ දකුණු අකු ධාතුව මෙහි නිදන්
කොට දෙවන පෑතිස් නිරිඳු විසින් මෙය කළ බව මහාවංශයේ සඳහන් වේ.
අපට නොයෙක් ආකාරයේ චෛත්යයන් දක්නට පුළුවන. ථූපාරාමය දඹදිව ස්ථූප ආකාරයක්
පෙන්නුම් කළ ද චෛත්යයන් ආකෘතිමය වශයෙන්,
ඝණ්ටාකාරං - ඝටාකාරං
බුබ්බුලාකාරාං - ධාන්යාකාරං
පද්මකාරාං - ආමලාකාරං
ෂඩ්විධ චෛ්යය - ලක්ෂණමි
යනුවෙන් ඉහත ලක්ෂණවලින් යුතු බව සෙනරත් පරණවිතාන ශූරීන් ලංකා ස්ථූප ග්රන්ථයේ
පෙන්වා දෙනවා.
ඝණ්ටාවක හැඩය (සීනුව), වතුර කලයක ආකාරය (ඝටාකාර), බුබ්බුලාකාර
(දිය බුබුලක ආකාරය), ධාන්යාකාර (වී ගොඩක හැඩය), පද්මාකාර (නෙළුම් මලක හැඩය), අම්ලාකාර (නෙල්ලි
ගෙඩියක හැඩය) වශයෙන් චෛත්යය නිර්මාණය වේ. (වෛජයන්ත ත්රන්තය)
ඝටාකාර, අම්ලාකාර
හැඩයන් හැර ධාන්යාකාර, බුබ්බුලාකාර, ඝණ්ටාකාර හැඩයෙන් යුත් චෛත්යය ලංකාවේ දක්නට පුළුවනි. චෛත්යයන්
පිළිබඳව පඬිවරු දාර්ශනික මත ඉදිරිපත් කරන අතර මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන
විද්වතාණන්ට අනුව ස්ථූපයකින් විශ්වය පිළිබඳ සංකල්පයක් ඉදිරිපත් කරයි.
ධාතු ගර්භය චෛත්යයක වැදගත්ම අංගයයි. ස්ථූපය ඔපවත් වන්නේත් මේ ගර්භය නිසයි.
ධාතූන් වහන්සේලා සහ නිධන් වස්තු මෙන්ම බුද්ධ ප්රතිමා වහන්සේලා ගර්භය තුළ නිදන්
කරනවා. ගර්භය තුළ චිත්ර මඟින් ජාතක කතා නිරූපණය කර ඇති අතර, කලාත්මක ලෙසත් ශක්තිමත් ලෙසත්
සකස් කිරීම ඉතා වැදගත්. රුවන්වැලි සෑ ගර්භය බුදු සිරිතේ විවිධ අවස්ථා රන්මුවා
පිළිම මඟින් ගොඩනඟා ඇති බවත් එය සම්පූර්ණයෙන්ම චිත්ර හා ප්රතිමාවලින් හා පූජ්ය
භාණ්ඩ ආදියෙන් ඔපවත් වූ බවයි පැවසෙන්නේ. ගර්භය තුළින් නිරූපණය කිරීමට උත්සාහ ගන්නේ
බුදුන් වහන්සේ විසින් දේශනා කළ සත්තිස් බෝධි පාක්ෂික ධර්ම බවයි. සත්තිස් බෝධි
පාක්ෂික ධර්ම නම්, (1) සතර සතිපට්ඨානය - 4 (2) සතර සම්යයක් ප්රධාන - 4 (3) සතර සෘද්ධිපාද -
4 (4) පංච ඉන්ද්රිය ධර්ම - 5 (5) පංච බල ධර්ම - 5 (6) සප්ත බෝජජංග ධර්ම - 7
(7) ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය - 8 එකතුව 37 ක් වෙනවා. (මේවා නැවත වෙන් වෙන් වශයෙන් බෙදා දැනගන්නට ආර්යශ්රාවක ඔබ
උත්සාහවත් විය යුතුයි.)
හතරැස් කොටුව චෛත්යයකට තවත් වැදගත් කොටසකි. ධාතූන් වහන්සේලා මෙහිදී නිධන්
කිරීම පෙර සිට එන සිරිතකි. හතරැස් කොටුවෙන් ධර්ම මාර්ගය අනුගමනය කරන සිව්වනක්
පිරිස උතුම් වූ සෝවාන් ඵල හා මාර්ග ලබා නිවන් මඟට පිවිසෙන බවයි. නැතහොත් පින්
බලෙන් සදෙව් ලෝකවල හා බ්රහ්ම ලෝකවල උපත ලබන බවයි.
ඉන්දීය චෛත්යවල දේවතා කොටුවක් දක්නට නැහැ. ඒ වෙනුවට ජාත්රාවලියකුයි
ඇත්තේ. හතරැස් කොටුවෙන් සිව්වනක් පිරිසට උපකාරී වන්නා වූ සදෙව් ලෝක හා බ්රහ්ම
ලෝකත් දේවතා කොටුවෙන් අරූපාචාර බ්රහ්ම ලෝකත් නිරූපණය වෙනවා.
සදෙව් ලෝක වන්නේ, (1) චතුර්
මහා රාජිකය (2) තාවතිංසය (3) යාමය
(4) තුසිතය (5) නිම්මාන රතිය (6)
පරනිම්මිත වසවර්තියයි.
බ්රහ්ම ලෝක 16 ක්
ගැන් ධර්මයේ සඳහන් වෙනවා. ඒවා නම්,
ප්රථමඣානය - 1) බ්රහ්ම
පාරිසජ්ජය, 2) බ්රහ්ම පුරෝහිතය, 3) මහා බ්රහ්මය
ද්විත්යඣානය - 4) පරිත්තාභය
5) අප්ප මාණය 6) ආභස්සරය
තතියඣානය - 7) පරිත්ත
සූභය 8) අප්පමාන සූභය 9) සුභ
කිරණය
චතුර්ත්යතඣානය - 10) වේහප්පලය
11) අසඤ්ඤසන්නය
පංචමපඣානය - 12) අභවිය
13) ආතපපය 14) සුදත්තිය 15)
සුදස්සිය 16) අකනිට්ඨය
මෙයට අයත් වෙනවා. දේවතා කොටුවෙන් අරූපාවචර භූමි සංකේත වන බවයි වියත් මතය. ඒ
අනුව රූපවචර භූමි නම් වූ,
1) ආකසඤ්ඤායතනය
2) විඤ්ඤාණායතනය
3) ආකිඤ්ඤායතනය
4) නේවසඤ්ඤා නාසඤ්ඤායතනය
1) ආකසඤ්ඤායතනය
2) විඤ්ඤාණායතනය
3) ආකිඤ්ඤායතනය
4) නේවසඤ්ඤා නාසඤ්ඤායතනය
දේවතා කොටුව සතර පැත්තේ සමහර ස්ථූපවල දේව රූප හතරක් දැකිය හැකියි. එයින් (1) විරුඩ (2) විරගුපාක්ෂිත (3) ධෘතරාෂඨ (4) වෛශ්රමණ යන සතර වරම් දෙවිවරු නිරූපණය වේ. පුරා විද්යාඥයින්ගේ මතය
අනුව කොත් කැරැල්ලේ නවාංග ශාස්තෲ සාසනය පිළිබිඹු වේ. (1) සූත්ර
(2) ග්යොස (3) ව්යාකරණ (4)
ගාථා (5) අදාන (6) ඉතිවුත්තක (7) ජාතක (8) අත්භූත ධම්ම (9) වේදල්ල යනු නවාංග ශාස්තෘ
ශාසනයයි. එහෙත් කොත් කැරැල්ල සිලින්ඩරාකාර රවුම් 8 කින්
යුක්ත නිසා සෝවාන් ආදී ඵල එම අංග අටයි. ඉන් පසු අපට දිස්වනුයේ කොතයි. කොතෝ හැඩරුව
අනුව එහි කොටස් දෙකක් දැකිය හැක. නිවනේ ද ක්රම දෙකක් දැකීමට පුළුවන්. 1) සෝපාදිශේෂ පරිනිර්වාණය (පංචස්කන්ධය තිබියදී කෙලෙස් ධර්ම යටපත් කරමින්
ලබන නිවන) 2) අනුපාදිශේෂ පරිනිර්වාණය (පංචස්කන්ධයේ සියලු
කෙලෙස් ධර්ම යටපත් කරමින් ලබන නිවන) (පරිනිර්වාණයේ උචිත අවස්ථාව නිර්වාණය)
පරිනිර්වාණය (පංචස්කන්ධයේ සියලු කෙලෙස් ධර්ම යටපත් කරමින් ලබන නිවන) (පරිනිර්වාණයේ
උචිත අවස්ථාව නිර්වාණය) පරිනිර්වාණයේ උචිත අවස්ථාව නිර්වාණය හෙවත් නිවනයි. ස්තූපයේ
ඉහළින්ම ඇත්තේ චූඩා මාණික්යයයි. එයින් නිවන පිළිබිඹු වෙනවා. වාන යනු තෘෂ්ණාවයි.
නි යනු නික්මීමයි. තෘෂ්ණාවෙන් නික්මීම නම් නිවනයි. ජාතියක්, ජරාවක්, මරණයක් නැති සදා සැපත නිවන චූඩා
මාණික්යයෙන් පිළිබිඹු වෙනවා. අප ස්තූප පරීක්ෂා කර බැලීමේදී සමහර ස්ථූපවල ගර්භය
ඉහළින් බෝපත් හතරක් දැකිය හැකියි. එයින් සතර බ්රහ්ම විහරණ (මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපේක්ෂා)
ත්, හතරැස් කොටුවේ ඉර හඳ ලකුණුවලින් ඉර හඳ පවතින තාක්කල්
මේ චෛත්යය පවතීවා යන්න ද, සමහර විට නෙළුම් මල් වලින්
බුදු දහමේ පවිත්රතාවය හා විනිවිද භාවය ද දැක්වෙනවා. ආසනය හතර පැත්තේ හෝ චෛත්යය
වටා ලියවැල් සහිත සිංහ මුහුණු දැකිය හැකියි. ලියවැල් වලින් සසර බැඳ තබන බැමි ද
සිංහ මුහුණු වලින් මෙම බැඳීම් බුදු දහමට අනුව කඩා බිඳ තැබිය හැකි බව ද කියනවා.
ස්ථූපය වටා මල්කම් ලියකම් වලින් යුක්තව වාහල්කඩ දැකිය හැකියි. ඊට අමතරව කොරවක් ගල්
පඩි පෙළ, මුරගල්, සඳකඩ පහණ
ආදියෙන් යුත් අංගෝපාංග සමඟ ස්ථූප නිර්මාණය ධර්මාර්ථ රැසක එකතුවක් වී පෘථග්ජන
මිනිසාට යම් පණිවිඩයක් දීමට බෞද්ධ කලාකරුවා සමත් වී තිබෙනවා. එබැවින් එම පරමාර්ථ
අවබෝධ කරගෙන මේ බියකරු සසර කතරින් එතෙර වීමට වීර්යයෙන් යුතුව අදිටන් කළ යුතු බවයි
පැවසිය හැක්කේ.
ලංකාවේ ධාන්යකාර හැඩය ගත් චෛත්යයවලට හොඳම උදාහරණය කැලණිය චෛත්යයයි.
දිවයිනේ විශාලතම ස්ථූප සියල්ලම පාහේ බුබ්බුලාකාර බව පෙනේ. රුවන් වැලි සෑය, අභයගිරිය, ජේතවනාරාමය, තිස්සමහාරාමය, පොළොන්නරුවේ කිරි වෙහෙර මේ අතර ප්රධානයි. ථූපාරාමය ධාන්යාකාර හැඩයෙන්
යුතුව මිහිඳු හිමියන්ගේ උපදෙස් අනුව ගොඩනැඟුවත් පසුව කළ ප්රතිසංස්කරණ නිසාදෝ එය
දැනට ඝණ්ටාකාර හැඩයක් ගන්නවා. ලංකාවේ ඝටාකාර, අම්ලාකාර හා
පද්මාකාර හැඩයේ චෛත්යය දක්නට නැහැ. තායිලන්තයේ (වත් කී ඕ) චෛත්ය ඝටාකාර හැඩයේ
චෛත්යයක්. මෙයට වඩා වෙනස් ආකාර චෛත්යය මියන්මාරය, ටිබේටය
හා තායිලන්තයේදී දැකිය හැකියි.
චෛත්යයන් ගැන කතා කරද්දී මෙයට වඩා වෙනස් වූ මතයක් ද තිබේ. ශාස්ත්රවේදී
පණ්ඩිත මාලගම්මන චන්ද්රජෝති නායක ස්ථවිරයන් වහන්සේ “මහ බෝ විත්ති” නම් ග්රන්ථයේ සඳහන් කරන්නේ චෛත්යය
නිර්මාණය සිදුවුණේ බුද්ධ කාලයේ පටන් වැඳුම් පිඳුම් ලැබූ ජය ශ්රී මහා බෝ සමිඳුන්ගේ
පත්රයක හැඩය අනුව නිමවූ බවයි. උන් වහන්සේගේ මෙම අදහස සමාජ ගත නොවුණත් ඒ පිළිබඳව
විමර්ශනය කිරීම වඩා වැදගත් වෙනවා.
අප ශ්රී ලාංකික කලාකරුවා යම් දෙයක් කළේ ආවාට ගියාට නොවේ. එහි යම් අර්ථයක්
නිරූපණය කරන්නට උත්සාහ කළා. කිසිම දෙයකට නොඇලී නොගැටී සිත එක අරමුණක තබා ක්රියා
කළ බෞද්ධ ලාංකික කලා ශිල්පියා චෛත්යය නිර්මාණයේදීත් යම් යම් අදහස් එක්ක ව්යංග්යාර්ථයක්
ගැබ් කර තිබෙනවා. අප යම් කලා කෘතියක් පුරා විද්යාත්මකව වන්දනීය ස්ථානයකදී
නැරැඹීමේදී හා චෛත්යයක් නිරීක්ෂණය කිරීමේදී ඒ පිළිබඳව විමසිලිමත් වීම වැදගත්
ස්ථානයක් ගනී. මංජු ශ්රී වාස්තු විද්යා ශාස්ත්රය, වෛයන්ත තන්ත්රය, දාගැබ්
බැඳීමේ ලක්ෂණ, නම් වූ පුස්කොළ ග්රන්ථ මෙහිදී කැපී පෙනේ.
සමහර අවස්ථාවලදී ස්ථූප ස්මාරක ලෙස ද ඉදිකළ බැව් පෙනේ. උදාහරණ වශයෙන් 1 වන පරාක්රමබාහු රජු උපන් ස්ථානයේ දැදිගම සුතිසර චෛත්යය හා එතුමාගේ
දකුණු ඉන්දීය ආක්රමණය සිහිපත් කිරීම පිණිස පොළොන්නරුවේ දෙමළ සෑය ද කරවා ඇත. ස්ථූප
නිර්මාණයේදී වෛජයන්ත තන්ත්රයේ සඳහන් වනුයේ,
ථූපෙසු තාරං කාත පංච භාගං
ගුණම් පමාණං චතුවීස භාගං
ත්රීමාල පංචාර්ධක ගර්භම අෂ්ටං චතුරු සුර කෝෂඨ
යුගාර්ත යුග්මං - ගග්තාන්ත කුත් නම් පුනර් අර්ධ ජන්තත්රං - චන්නිකි වේන:
මුනහි
පුණායයි, සුදුසු
භූමියක් තෝරා ගැනීම අනුපාංගල, සාධාරණ හා දුමුක යනුවෙන්
ස්ථූප සෑදීමට සුදුසු භූමි 04 ක් නම් කොට ඇත. තෝරා ගත්
භූමියේ මිනී ඇට කටු ආදී අසුද්ධ දේ නොතිබීම ද වැදගත් බව පෙන්වා දී ඇත.
01. සළපතල මළුව
චෛත්යයක් ඉදිවීමේදී ඒ වටා සළපතල මළුව ඉදිවෙනවා. සමහර විට මෙය ඉතා විශාල
භූමි පෙදෙසක්. ස්ථූපයක ස්ථාවර පැවැත්ම සඳහා සළපතල මළුවෙන් සිදුවන්නේ විශාල
කාර්යයක්. බැතිමතුන් චෛත්යය වන්දනාවේදී එකතු වන්නේ සළපතල මළුවටයි. සළපතල මළුව
විවිධ හැඩතල වලින් යුත් විවිධ වූ ගල් අතුරා මෙය ඉදි වී තිබෙනවා. පෘථග්ජනයා කර්ම
ශක්තිය අනුව සසර ඉපිඳ ඇති අයුරු දිග හා කෙටි ගල් තලා වලින් නිරූපණය වෙනවා. සලපතළ
මළුවේ දිග හා පළලින්, අන්ධ
වූ පෘථග්ජනයාගේ දීර්ඝ වූ පැතිරුණු සංසාරය සංකේතවත් කරන බවයි පුරා විද්යාඥයන්ගේ
අදහස.
02. ආසනය
ඇතැම් ස්ථූපවල පොළොවෙන් අඩි කිහිපයක් උසට තනා ඇති බව පෙනෙනවා. මේ ආසන මල්
පූජා කිරීමට ගත්ත ද එයින් ද ධර්මානුගත කරුණක් ඇති බව විද්වත් මතයයි. එනම් සුවාසු
ධර්මස්කන්ධය එයින් නිරූපණය වෙන බවයි පැවසෙන්නේ.
ද්වාසිනිං බුද්ධතෝ ගණාහිං
ද්වේ සහස්සානි භික්ඛුතෝ
චතුරාසිහි්ය සහස්සානි
යේ ධම්මා පවත්නිතෝහි...
අසූ දෙදහසක් ධර්මස්කන්ධය බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් ද දෙදහසක් ධර්මස්කන්ධය
භික්ෂුන් වහන්සේලාගෙන් ද වශයෙන් ගෙන අසූ හාරදහසක් ධර්මස්කන්ධය ගොඩනැඟී ඇති බව ය
පැවසෙන්නේ,
චෛත්යය නිර්මාණයේදී තුන් මහල් පේසාවට ප්රධානත්වයක් ලැබෙනවා. මුල් යුගයේදී
පේසාවන් වෙන් වෙන්ව නොතිබුණත් පසුව වෙන් වෙන් වශයෙන් පෙන්වා තිබෙනවා. මුල් යුගයේ
මේ පේසා දාගැබ පිටට නෙරා ඇති ආකාරයට නිර්මිතව තිබුණා. එහිදී එය පාවිච්චි කළේ මල්
පහන් පිදීම සඳහායි. තුන් මහල් ලෙස පසුව නිර්මාණය වූ මෙය ත්රිවිධ රත්නය (බුද්ධ
ධර්ම සංඝ) නිරූපණය කරන ලෙස ගොඩනැඟූ බවයි හැඟෙන්නේ. සමහරු පවසන්නේ මෙය ශීල, සමාධි, ප්රඥා
නිරූපණය කරන බවයි.
මෙලොවට බිහි වූ ඇසිල්ලේ සිටම අප බෝසතාණෝ තෛ්රයිලෝක වාසීන්ගේ ගෞරවාදරයට ප්රජාවට
සුදුසු වූ සේක. උන් වහන්සේ වෙනුවෙන් පළමු ශාරීරික චෛත්යය “සිළුමිණ” නමින් තව්තිසාවේ ඉදි වූ අයුරු පාලි
දාඨාවංශයේ සඳහන් වනුයේ මෙසේය. බෝසතාණෝ තම කේශ කලාපය සිඳ අහසට විසි කළ කල්හි සක්ර
දේවේන්ද්රයා එය රන් කරඬුවකින් පිළිගත් බවත් (වර මොලී බන්ධනං - සිනා සිලුනං ගගනෙ
සමක් බිජි) එය රැගෙන තව්තිසාවේ “චූලා මඟ” හෙවත් “සිළුමිණ” සෑය බැන්ද බවත්,
පටිග්හෙත්වා තිදසාන මිස්සරෝ
සුවණ්ණ වං ගොටවරෙන තං නදා
නියෝජනං නිලමණිහි චේතියං
අකාසි චූලා මාණිමත්තනො පුරේ
ඉන් පසු ඝටිකාර නම් මහා බ්රහ්මයා විසින් පිළිගන්වන ලද අටපිරිකර පිළිගත්
බෝසත් තුමා එය හැඳ පොරවා තමා හැඳි වස්ත්ර අහසට විසිකළ කල්හි එය රැගත් මහා බ්රහ්මයා
පළමුවන පාරිභෝගික චෛත්යය බ්රහ්ම ලෝකයේ “දුස්ස” නමින් ඉදිකළ බව පාලි දාඨාවංශයේ පෙන්වා දෙනවා.
එහෙත් තථාගතයන් වහන්සේ කෙනකු වෙනුවෙන් දාගැබ් ඉදිකළ හැක්කේ බුද්ධ
පරිනිර්ණයෙන් පසුවයි...
“ආනන්ද ශාරීරිකං නසන්නා
තකුහි බුද්ධානං පරිනිබ්බුත කාලෙ හොති. උද්දේසිකං අවත්ථකං මමාය හමන්තමෙව හොති.” පාරිභෝගික චෛත්යය පමණක් තථාගතයන් වහන්සේ ජීවාමනව වැඩ
සිටි කළ ඉදිකළ හැකි බව පැවසෙනවා. නමුත් උන් වහන්සේ ජීවමාන කාලයේදී කේෂ ධාතු
තැන්පත් කළ චෛත්යය ඉදිවූ අන්දම පාලි සාහිත්යයේ දැක්වෙනවා.
බටුගොඩ
එම්.
එස්. රණතුංග
